Tijdens de zomer, juli 2025, kwam er vanuit het Rijk 13 miljoen extra beschikbaar voor de vismigratierivier bij de Afsluitdijk. Naast deze toezegging zijn er nog twee verschillende besluiten genomen voor maatregelen in het IJsselmeergebied. Alle drie de besluiten met hetzelfde doel: de vismigratie in het gebied verbeteren. Uniek en innovatief! Zichtbaar is het nu nog niet, maar dat wordt het over een tijdje wel. “We komen stappen dichterbij”, zegt Koen Kaffener gebiedscoördinator IJsselmeergebied bij het Ministerie van IenW.
“Op meerdere plekken in het IJsselmeergebied gaan we de vismigratie verbeteren. Dit is in lijn met het streefbeeld waarin het optimale toekomstbeeld voor het IJsselmeergebied geschetst wordt om de ecologische waterkwaliteit en natuur te verbeteren. Eén van de maatregelen is het opheffen van visbarrières. Zeker in het IJsselmeergebied zijn er veel barrières, waardoor het voor vissen lastig is om hun weg te vervolgen. De Afsluitdijk is hier een typisch voorbeeld van. Vissen kunnen hier op twee plekken passeren, maar de doorlaat staat niet altijd open. Ook bij de Houtritdijk is het voor vissen lastig. Dit is het punt waar het Markermeer en IJsselmeer van elkaar gescheiden zijn”, legt Koen uit.
“Vissen hebben in hun levenscyclus verschillende leefgebieden nodig. Zo willen bepaalde vissen graag in groot en open water zwemmen, maar om eitjes te leggen hebben ze luwte en vegetatie nodig. Dat gaat beter in een rustig moerasgebied dan in een open ‘klotsbak’. Daarnaast zijn er ook zoutwatervissen die graag de zoete binnenwateren inzwemmen, zoals de paling. De paling legt een lange reis af van de Atlantische Oceaan naar het zoete IJsselmeer. Tijdens deze reis komt de vis barrières tegen”, vertelt Koen.
Beeld: Marcel van der Berg
Snoek
Drie toezeggingen, uniek en innovatief
Zoals we eerder schreven zijn er deze zomer drie toezeggingen gedaan. Koen: “De Vismigratierivier is al in aanleg. Er is een gat in de Afsluitdijk gemaakt en er wordt een rivier aangelegd. Nadat de vissen, vanuit de Waddenzee in het IJsselmeer terechtkomen, bevinden ze zich eerst in een afgesloten gebied waar het water steeds wat zoeter wordt. Vervolgens komen de vissen definitief het IJsselmeer in. Dankzij extra geld vanuit PAGW kan dit project afgerond worden.”
De tweede toezegging geldt voor vismigratiemaatregelen aan de andere zijde van de Afsluitdijk, bij Den Oever. “Daar komt een vismigratieroute en maken we een waarschuwingszone. Dit wordt gedaan om te voorkomen dat vissen die in zoet water willen blijven en onverhoopt naar de zoute zee worden gespuid. Dat doen we door vlak voor het spuien geleidelijk zout water door te laten om zo de vissen te attenderen op het zoute water, in de hoop dat ze wegzwemmen. Hierdoor verwachten we dat er minder vissen naar de Waddenzee worden gespuid”, voegt Koen toe. Naar verwachting zijn deze maatregelen in 2027 gerealiseerd.
De derde toezegging is om een visverbinding tussen Oostvaardersplassen en Markermeer creëren, zodat vissen de Oostervaardersdijk kunnen passeren. “Dat is voor vissen nu niet te doen”, benadrukt Koen. “Het Waterschap gaat met wat geld van de PAGW en KRW vismigratiemogelijkheden creëren. Zo kunnen straks vissen migreren tussen de verschillende gebieden. Deze maatregel wordt na 2027 gerealiseerd.”
Beeld: Platform IJsselmeergebied
De PAGW maakt vismigratie mogelijk tussen het Markermeer en de Oostvaardersplassen. harde grens zichtbaar tussen Markermeer en Oostvaardersplassen.
We maken het voor de natuur en vissen goed wat we tijdens de aanleg van de Afsluitdijk zijn vergeten.
Een systeemsprong: niet één ingreep op één locatie
“De PAGW streeft naar een systeemsprong. Daarmee bedoelen we dat er op verschillende plekken en verschillende locaties gewerkt wordt om de ecologische waterkwaliteit en natuur te verbeteren. Het gaat om de optelsom van deze maatregelen, verspreid over het hele gebied. Zo zorgen we voor voldoende diverse ecotopen en een betere verbinding met omliggende gebieden”, legt Koen uit.
Beeld: Platform IJsselmeergebied
De vismigratierivier in aanleg.
Impact omgeving
Wie merkt er wat van tijdens de uitvoering? Koen: “Vissen en vogels, en dus ook de voedselketen. Mensen merken er niet zo veel van. Dat is maar goed ook, want dan kunnen we iets goeds doen voor het ecosysteem zonder dat wij er last van hebben. Als we niets doen, halen we de Europese doelen niet voor de Kaderrichtlijn Water en Natura 2000. Daarom hebben we de PAGW-maatregelen en het streefbeeld.”
Met PAGW komen we ergens
“PAGW bestaat al even. Het is een ambitieus programma met geld vanuit het Rijk. De uitvoering is nog beperkt en in IJsselmeergebied is nog niet veel te zien. Dat is logisch, want we moesten eerst plannen maken. Maar nu gaan we richting de uitvoering. Die uitvoering is misschien ook niet altijd even zichtbaar, maar voor het ecosysteem maken we dan wel écht het verschil. De werkzaamheden gebeuren niet op één plek, maar we bereiken een systeemsprong door te werken op verschillende plekken en die tellen bij elkaar op”, rondt Koen af.