Nieuwe kwelders leggen slib uit Dollard vast

De Dollard kampt met een overmaat aan fijn slib. Het water kleurt er grijs van. “Ingeklemd tussen harde dijken komt het troebele water nergens tot rust. Luwte en ruimte ontbreken, waardoor het slib niet kan zinken”, vertelt Marieke boven op de Dollarddijk. Aan de zuidzijde van Polder Breebaart kijkt ze uit over het drooggevallen wad. Een dikke sliblaag blinkt in de zon. Bergeenden laten er diepe sporen in achter. Het troebele water belemmert de natuur. “Door de troebelheid groeien er geen algen meer in het water. Algen vormen de basis van het voedselweb. Ze worden gegeten door kleine organismen, zoals wadslakjes en schelpdieren, die weer voedsel zijn voor vissen en vogels.”

Miljoen ton slib per jaar

Binnen het programma Eems-Dollard 2050 werken partijen samen om een gezondere Eems-Dollard te realiseren. Ook Het Groninger Landschap doet mee. De ambitie: jaarlijks minstens een miljoen ton slib uit het water halen. Het slib wordt onder meer gebruikt om brede groene dijken aan te leggen en landbouwgrond op te hogen.

In augustus 2025 startte aan de westzijde van de Dollard een pilot met rijs­houten dammen. Op een ponton, een soort slikzee, ligt een stapel naaldhouten palen. Een kraan met rupsbanden trekt de slee door het slib. Op het wad drukt de kraan de palen het wad in. Marieke: “We leggen een dam aan die bestaat uit twee rijen palen, met daartussen wilgentakken. Straks liggen er 21 dammen. Door de dammen ontstaat luwte, waardoor fijne slibdeeltjes naar de bodem zakken. De hoeveelheid slib is duizelingwekkend veel. In tien jaar tijd, de looptijd van het project, wordt naar verwachting zo’n tweehonderdduizend kuub slib vastgelegd. Net zo veel als tachtig olympische zwembaden, of genoeg om een voetbalveld bijna 28 meter hoog vol te storten.

Pionierkwelder

Nieuw is de methode niet. Noord-Groningen is er deels mee ingepolderd. Tussen het Lauwersmeer en de Eemshaven steken overal rijsthouten dammen de Waddenzee in. “Deze techniek heeft zich al eeuwen bewezen. Vroeger gebeurde dit met het doel landaanwinning. In de Dollard doen we het nu voor de ecologische kwaliteit.” Wat deze pilot anders maakt, is de vorm. De dammen zijn niet kaarsrecht, zoals in Noord-Groningen, maar hebben een organische vorm, die aansluiten op de vorm van kreken.

Elk tij komt het water op en zinkt slib achter de dammen. Laagje voor laagje, met ieder tij, groeit de wadbodem op. “Dat gaat langzaam, we verwachten zo’n twee tot tien centimeter per jaar, afhankelijk van de plek. Pas na een jaar of vijf zal plaatselijk de bodem boven het gemiddelde hoogwater uitsteken. Daar ontstaat een kwelder. Eerst begroeid met pioniersoorten, zoals zeekraal, later met andere kwelderplanten. Op de kwelder gaan allerlei wadvogels broeden en foerageren.” In de Eems-Dollard liggen nu veel harde overgangen tussen land en water. Met dit project creëren we een geleidelijke overgang tussen land en water, een rijk en waardevol habitat.”

Om van te leren

Marieke is blij dat de dammen er liggen, want een project als dit opstarten in een beschermd Natura 2000-gebied is geen sinecure. Uiteraard mag het project de natuur niet schaden.
“De dammen liggen ver uit de buurt van de zeehonden, die bij de zeehondenkijkwand van Polder Breebaart hun pups zogen. Om de broedvogels niet te storen, konden we pas na het broedseizoen aan het werk.” Ze wijst naar een strook langs de zeedijk. “Dat veld is met linten afgezet, omdat daar schorzijdebeien in de grond nestelen.”

Hoewel de dammen het water plaatselijk wat helderder maken, krijgen ze de hele Eems-Dollard  niet minder troebel. “Van de miljoen ton slib die het programma jaarlijks wil vastleggen, draagt dit project slechts twee procent bij”, relativeert Marieke de impact. Het gaat haar in deze pilot dan ook vooral om het onderzoek. “We willen hiervan leren. Alle dammen zijn verschillend van vorm en ligging ten opzichte van de waterstroom, zodat we de slibophoping kunnen vergelijken. Ook is er een leeg vlak zonder dammen. De komende tien jaar meten onderzoekers nauwkeurig de slibsedimentatie en brengen ze de bodemdieren, vogels, zeehonden en kwelderplanten in kaart. Daarna maken we de balans op en bepalen we of de methode voldoende succesvol uitpakt om de slibproblematiek te verminderen.’

Eems-Dollard 2050

Sinds 2014 werken verschillende partijen in de regio samen om de ecologische kwaliteit in de Eems-Dollard te verhogen. Rijkswaterstaat, provincie Groningen, natuur- en milieuorganisaties, Groningen Seaports, gemeenten en waterschappen doen mee. Grootste uitdaging vormt de  slibproblematiek. De afgelopen periode zijn in het kader van het programma Eems-Dollard 2050 tal van pilots en projecten uitgevoerd. Innovatieve technieken, zoals het maken van dijkenklei uit slib en het ophogen van landbouwgrond met baggerslib, zijn getest. Succesvolle methoden worden de komende tijd opgeschaald.