“Het Waddengebied is uniek Unesco-werelderfgoed”

“In het Rijksprogramma werken we aan het verbeteren van de grote Nederlandse wateren”, begint Bart. “Het Waddengebied is uniek Unesco-werelderfgoed. Meerdere keren per dag vallen enorme stukken droog door het getij. Met de Eems-Dollard is de Waddenzee nog een van de weinige plekken in Nederland met een grootschalig estuarium waar zoet en zout water elkaar tegenkomen. Het gebied heeft belangrijke functies voor onder andere vogels en vissen. Dat moeten we beschermen, koesteren en verbeteren.”

Vrij recent is een ecologisch streefbeeld door de PAGW geschetst voor de Waddenzee. Daarin komen de unieke kenmerken van het gebied goed naar voren. "Natuurlijke processen kunnen hun gang gaan, met verschillende systeemkenmerken zoals: wind, golven, getij, nutriënten uitwisseling, uitwisseling tussen zee en rivieren” legt Bart uit. “Dit levert een scala op aan wat we gradiënten noemen; verschillen van bijvoorbeeld zoet naar zout en hoog naar laag. Dit uit zich in een groot gevarieerd leefgebied en betekent biologisch gezien een enorme productiviteit. De Waddenzee is daarnaast een poort tussen zee en achterland met verschillende zogenaamde swim-  en fly way’s; belangrijke broed-, rust-, en trektochtplaatsen voor vissen en vogels.”

“In de afgelopen eeuwen zijn er veel dijken aangelegd. Dat is goed voor de waterveiligheid, maar daardoor zijn veel kwelders (overstroombare plekken) en verbinding tussen achterland en zoet en zout water verloren gegaan. Ook is de Afsluitdijk aangelegd, waardoor - met het verdwijnen van de Zuiderzee - een enorm estuariën areaal is ingeperkt. Maar ook de klimaatverandering en andere menselijke activiteiten zoals bodemberoering en de toevoer van vele vervuilende stoffen en medicijnresten hebben grote invloed op de waterkwaliteit en de ecologie van de Waddenzee. Het is nu aan de experts om het evenwicht te beheersen. We moeten zuinig zijn op ons mooie ecosysteem, maar we moeten ook aan de slag”, legt Bart uit.

Plannen en werkzaamheden voor het Waddengebied

We gaan de dynamiek, leefgebieden en de connectiviteit in de Waddenzee herstellen. Bart legt uit wat er precies gaat gebeuren. “Er is een aantal dingen waar we naar moeten kijken. Onder andere naar de eilanden met zogenaamde stuifdijken richting de Noordzee. Door de vastlegging van de stuifdijken is de natuurlijke zanddynamiek verloren gegaan, waardoor minder kalkrijk zand in de gebieden terechtkomt. In combinatie met de verhoogde stikstofdepositie is de natuur en ecologische waterkwaliteit én biodiversiteit achteruit gegaan. Om dit aan te pakken maken we een kerf in de bovenste toplaag van de dijken waardoor het zand kan verstuiven in de achtergelegen natuurgebieden. Dit doen we bijvoorbeeld op de Boschplaat op Terschelling. Zo bieden we meer ruimte voor biodiversiteit. Vergelijkbare maatregelen voorzien we ook voor de reguliere kustzone. We willen meer ruimte zoeken voor nieuw areaal waar de natuurlijke processen, voor het vormen van gradiënten, meer hun gang kunnen gaan door het creëren van nieuwe leefgebieden.”

Maar dat is niet het enige. Bart vertelt verder: “We willen meer connectiviteit realiseren door bijvoorbeeld open verbindingen of vispassages aan te leggen. Dit zorgt voor betere interactie tussen zoet en zout water, met als speerpunten de Eems-Dollard, Lauwersmeer en de Afsluitdijk. We willen hier zo veel mogelijk toe naar een natuurlijke zoet-zoutovergang. Daarnaast kijken we ook naar het herstel van onderwaternatuur in de Waddenzee door bijvoorbeeld de aanplant van zeegras of het aanleggen van rif-structuren.”

Waar staan we nu?

Er lopen op dit moment zeven PAGW-projecten in de Waddenzee die zichtbaar in uitvoering zijn, maar ook nog in de planfase zitten. “Een project in uitvoering is bijvoorbeeld de dijkversterking Lauwersmeer naar Vierhuizengat. We werken onder andere aan een geleidelijke overgang van zoet en zout water en de ontwikkeling van kwelders. In de Eems-Dollard loopt het project buitendijkse slibsedimentatie. We kijken naar verschillende manieren om buitendijks slib vast te leggen, omdat dat zorgt voor nieuwe leefgebieden voor planten en dieren”, legt Bart uit. Dit is een handgreep uit de verschillende projecten. Kijk op de projectenpagina voor een uitgebreid overzicht van alle projecten.

Wat gebeurt er als we niets doen?

“Klimaatverandering is de grootste boosdoener op de korte, maar ook (zeer) lange termijn als we niets doen”, legt Bart uit. “De zeespiegelstijging gaat door. We zullen niet meteen verdrinken, maar we krijgen op den duur wel natte voeten. Dan verliezen we een getijdengebied wat het Waddengebied juist zo uniek maakt. Dan kletst het water op den duur tegen de dijken aan. Op de korte termijn zien we dat de verhoogde zeewatertemperaturen en de veranderende zoetwaterverdeling effect kan hebben. Hierdoor kan er verschil in soortensamenstelling komen. Dat zou eeuwig zonde zijn. Laten we de Waddenzee waarderen voor wat het is en werken aan een toekomstbestendige Waddenzee die de effecten van klimaatverandering aan kan”, rondt Bart af.