Waarom we de waterkwaliteit verbeteren

Het gaat niet goed met het ecologisch functioneren van onze grote wateren en de natuur die daarvan afhankelijk is. Dat komt door de waterstaatswerken die in de vorige eeuw zijn aangelegd, zoals dammen, dijken, sluizen en polders. We zijn veel meer gebruik gaan maken van de wateren. Doordat natuurlijke stromen zijn geblokkeerd en trekroutes van dieren verstoord, ontbreekt het planten en dieren aan geschikte leefgebieden. Op veel plaatsen leven dan ook steeds minder verschillende plant- en diersoorten. Met als gevolg dat andere dieren en planten hierdoor minder voedsel kunnen vinden, wat het ecologisch functioneren van de grote wateren nog meer onder druk zet.

Bovendien laten de gevolgen van klimaatverandering zich voelen. De zeespiegel stijgt, terwijl de waterstand in de grote wateren soms sterk fluctueert. We hebben immers te maken met extremer weer, waardoor perioden van zware neerslag en langdurige droogte elkaar vaker afwisselen.

We kunnen niet zonder soortenrijke natuur en een gezonde ecologische waterkwaliteit om natte en droge perioden het hoofd te bieden. Met ons economische gebruik zetten we de natuurlijke omgeving verder onder druk. We hebben grote wateren nodig die de gevolgen hiervan kunnen opvangen. Grote wateren die tegen een stootje kunnen. Wateren waarin hoogwaardige natuur samengaat met een krachtige economie. Daarom moeten we investeren in gezonde en veerkrachtige grote wateren. Rijk, regio en maatschappelijke organisaties werken daar samen aan in de Programmatische Aanpak Grote Wateren.

Wettelijke doelen

Om ervoor te zorgen dat de grote wateren in Nederland beter ecologisch functioneren, heeft de overheid wettelijke doelen vastgesteld, gebaseerd op Europese richtlijnen. Per stroomgebied legt het beheerplan bepaalde maatregelen op die we uitvoeren om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Ook de uitvoering van maatregelen uit de Natura 2000-beheerplannen moet ervoor zorgen dat we die wettelijke doelen daadwerkelijk halen. De Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) schept de randvoorwaarden voor een effectieve uitvoering van deze maatregelen. We nemen stappen om ook in de toekomst verzekerd te zijn van schone en gezonde wateren. En we zorgen we dat we de wettelijke doelen op een duurzame manier behalen.

Landelijke coördinatie

Meerdere projectteams voeren de projecten van de PAGW in de 4 grote wateren uit. Dat gebeurt onder leiding van het landelijke programmateam. Dit team stemt aanpak, planning en doeleinden van de projecten af binnen het programma. Het biedt steun aan de projecten door de voortgang te bewaken, zet onderwerpen op de beleidsagenda en zorgt voor landelijke communicatie. 

Daarnaast ondersteunt het programmateam de beleidsdirecties van beide ministeries bij de ontwikkeling van de strategische koers. Ook geeft het team hen advies bij de besluitvorming over PAGW-projecten. De ministeries van IenW en LNV zijn eindverantwoordelijk voor de PAGW.

Regionale projecten

Binnen de PAGW werken we samen met regionale overheden, kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke partners en natuurorganisaties. We onderzoeken met hen de mogelijkheden om deze rijksopgave te combineren met regionale opgaven. Zo kunnen we naast de doelstellingen van de PAGW ook andere doelstellingen behalen en ontstaat er synergie: samen met projectpartners bereiken we meer doelen dan ieder voor zich. De projectteams voeren de afzonderlijke projecten uit en werken gebieds- en opgavegericht. Wat er leeft onder inwoners staat hierbij centraal. De projectteams stellen vervolgens samen met de betrokken partijen diverse benaderingen van de opgaven voor. Zo wordt er bij elk project rekening gehouden met wat er speelt in de regio.      

We kunnen onze projecten niet allemaal tegelijk uitvoeren. Dat is niet haalbaar, niet betaalbaar en vanuit ecologisch oogpunt niet zinvol. We werken daarom in opeenvolgende fasen, oftewel, tranches. Hiervoor stelt het Rijk per tranche geld beschikbaar.

De PAGW ging in 2018 van start met een lijst mogelijke projecten. Een deel van die projecten kwam de afgelopen jaren voor uitvoering in aanmerking onder de vlag van de PAGW. Elke tranche biedt ruimte om projecten van de lijst of nieuwe projecten in te dienen voor realisatie. De lijst mogelijke projecten verandert dan ook gaandeweg. Inmiddels hebben de betrokken ministers de projecten voor de 3e tranche PAGW vastgesteld.

Per tranche beginnen we met de meest urgente projecten van de lijst. Zijn de projecten aan de gang, dan bekijken we om de paar jaar hoe het gaat. Zitten we nog op koers? Is er kennis of ervaring opgedaan die we bij andere projecten ook goed kunnen gebruiken? Projecten worden in fasen uitgevoerd, zodat er onderweg bijgestuurd of nieuwe kennis toegepast kan worden. Zo kunnen we ons aan nieuwe omstandigheden aanpassen. Ook profiteren projecten dan optimaal van de nieuwste kennis en ontwikkelingen.

Verkenning Grote Wateren

PAGW bouwt voort op de Verkenning Grote Wateren (2017). Daarin staat een uitgebreide analyse van de ecologische waterkwaliteit en natuur voor elk van de 4 grote wateren. Deze analyse resulteerde in een lijst met ruim 30 mogelijke projecten. De lijst is een werk in uitvoering. Daardoor maken sommige projecten het PAGW-traject door, andere niet. Ook verschilt per toegewezen project hoeveel budget er beschikbaar wordt gesteld. Dit vergoedt geheel of gedeeltelijk de uitvoering van het projectvoorstel. 

Programma’s waarmee de PAGW samenwerkt

De PAGW staat niet op zichzelf. Er zijn andere (beleids-)programma’s waarmee de PAGW samenwerkt:

Heb jij hart voor natuur? Kom werken aan de PAGW!

Er starten veel nieuwe projecten de komende tijd. Kijk op de pagina vacatures voor actuele openingen rondom de PAGW.